Onkologia to dziedzina medycyny specjalizująca się w diagnozowaniu, leczeniu oraz badaniu nowotworów. Onkolodzy starają się zrozumieć mechanizmy powstawania i rozwoju zmian, aby móc im skutecznie przeciwdziałać. Wśród głównych obszarów onkologii można wyróżnić:

• diagnostykę – wykrywanie nowotworów za pomocą różnych metod, m.in. badań obrazowych i histopatologicznych na podstawie materiału uzyskanego w trakcie biopsji,
• leczenie – konkretne metody zależą od rodzaju zmian i stadium zaawansowania nowotworu, m.in. zabiegi chirurgiczne, radioterapia, chemioterapia, immunoterapia,
• badania kliniczne – poszukiwanie nowych metod leczenia nowotworów, pozwalających udoskonalić obecne strategie terapeutyczne,
• profilaktyka – edukacja i promocja działań mających na celu zapobieganie powstawaniu nowotworów, takich jak zdrowa dieta, unikanie czynników rakotwórczych czy regularne badania przesiewowe.

Badania obrazowe stanowią nieodłączny element diagnostyki w onkologii, umożliwiając wykrycie, dokładne zlokalizowanie, ocenę oraz monitorowanie nowotworów w organizmie pacjenta. W przypadku chorób onkologicznych wczesne wykrycie znacząco zwiększa szanse pacjenta, a wiele zmian jest niewidocznych w podstawowych badaniach, dlatego często kluczowe jest sięgnięcie po zaawansowane technologie. Precyzyjne badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI) czy pozytonowa tomografia emisyjna (PET) pozwalają lekarzom na wykrycie nowotworów w różnych częściach ciała – od mózgu, przez narządy wewnętrzne, aż do kości. Takie technologie pozwalają również na ocenę rozprzestrzeniania się nowotworu oraz reakcji organizmu na stosowane metody leczenia. Wykorzystując precyzyjne badania obrazowe, specjaliści mogą dokładniej planować terapie dla pacjentów onkologicznych, zapewniając im bardziej spersonalizowane i skuteczne leczenie.

Tomografia komputerowa bazuje na promieniach rentgenowskich, które przechodząc przez ciało pacjenta umożliwiają uzyskanie wielowarstwowych obrazów przekrojowych.

TK jest jednym z podstawowych narzędzi w diagnostyce nowotworowej. Jest szczególnie przydatne w obrazowaniu struktur kostnych. Badanie umożliwia:

• wykrywanie guzów i przerzutów,
• precyzyjne planowanie radioterapii, umożliwiając skoncentrowanie promieniowania na guzie,
• monitorowanie odpowiedzi na leczenie, obserwując zmniejszenie lub wzrost guza.

Rezonans korzysta z silnego pola magnetycznego i fal radiowych do generowania obrazów tkanek wewnętrznych (przede wszystkim miękkich). Atomy wodoru (znajdującego się m.in. w cząsteczkach wody) w organizmie pacjenta reagują na pole magnetyczne. Ich pobudzenie, a następnie powrót do wyjściowego ułożenia, emituje sygnały, które są odbierane i przekształcane w obrazy.

Dzięki wyjątkowej zdolności do obrazowania tkanek miękkich MRI jest niezastąpione w diagnozowaniu guzów mózgu i w obrębie narządów znajdujących się w jamie brzusznej (np. trzustce, wątrobie). Rezonans magnetyczny w onkologii pozwala na:

• wykrycie nawet niewielkich zmian w obrębie tkanek miękkich,
• precyzyjne wykrywanie nacieku nowotworowego w sąsiadujących strukturach,
• ustalanie stopnia zaawansowania nowotworu,
• ocenę przepływu krwi w guzach i ich aktywności metabolicznej.

W trakcie pozytonowej tomografii emisyjnej pacjentowi podaje się radioizotopy wbudowane w inne związki (np. glukozę), które ulegają późniejszemu rozpadowi. Gdy izotopy natrafiają na elektrony (np. komórki nowotworowe) wydziela się energia, która zostaje wychwycona przez detektory znajdujące się wokół pacjenta, co pozwala na uzyskanie dokładnego obrazu.

Badanie PET w onkologii spełnia istotną funkcję ze względu na silne reakcje zachodzące pomiędzy radioizotopami a komórkami nowotworowymi (wzmożone zużycie glukozy i synteza DNA). PET pozwala na:

• ocenę aktywności metabolicznej guza,
• wykrywanie przerzutów w całym ciele, nawet tych, które są za małe, by zostały zauważone w TK czy MRI,
• połączenie badania z TK i MRI w celu jednoczesnej oceny anatomicznej i metabolicznej guzów.

Współczesna medycyna pozwala na integrację różnych technik precyzyjnego obrazowania w celu uzyskania kompleksowej wiedzy na temat zmian patologicznych występujących u pacjenta. Zintegrowane systemy obrazowania, takie jak połączenie tomografii pozytonowej (PET) z tomografią komputerową (TK) lub rezonansem magnetycznym (MRI), pozwalają na jednoczesną analizę anatomiczną zmiany nowotworowej (TK, MRI) oraz jego aktywności metabolicznej (PET). Jest to szczególnie cenne w przypadku, gdy zachodzi potrzeba dokładnego zlokalizowania zmian, oceny ich agresywności oraz określenia stopnia rozprzestrzeniania się nowotworu. Na przykład kombinacja PET-MRI może dostarczyć informacji o rozmiarze guza mózgu oraz jednocześnie wskazać, które części guza są najbardziej aktywne metabolicznie, co ma bezpośredni wpływ na planowanie terapii.

Precyzyjne badania obrazowe odgrywają kluczową rolę w nowoczesnej diagnostyce onkologicznej, dostarczając lekarzom istotnych informacji na temat lokalizacji, wielkości i charakterystyki zmian nowotworowych. Jak większość technologii medycznych, metody obrazowania mają wiele zalet, ale również i pewne ograniczenia. Wśród najważniejszych zalet można wyróżnić:

• precyzję – zaawansowane techniki obrazowania umożliwiają dokładne zlokalizowanie i scharakteryzowanie guzów, co przekłada się na możliwości planowania szczegółowego leczenia,
• nieinwazyjność – w przeciwieństwie do niektórych badań diagnostycznych, precyzyjne badania obrazowe są nieinwazyjne, co oznacza mniejsze ryzyko dla pacjenta,
• wszechstronność – umożliwiają ocenę wielu aspektów nowotworu, w tym jego rozprzestrzenianie się, aktywność metaboliczną oraz relację z otaczającymi strukturami,
• monitorowanie leczenia – badania obrazowe pozwalają na kontrolowanie przebiegu terapii, co umożliwia dostosowywanie terapii do określonych potrzeb pacjenta.

Za najważniejsze ograniczenia w precyzyjnych badaniach obrazowych uznaje się:

• koszty – zaawansowane technologie obrazowania mogą być kosztowne, co może ograniczać ich dostępność dla wszystkich pacjentów,
• dostępność – nie wszystkie ośrodki medyczne są wyposażone w najnowsze urządzenia do badań obrazowych, co może utrudniać dostęp do najlepszej jakości diagnostyki,
• ryzyko związane z promieniowaniem rentgenowskim – w pojedynczym badaniu jest minimalne, ale częste badania (głównie TK) narażają pacjenta na większe dawki promieniowania X, dlatego warto wykonywać badania w centrach diagnostycznych, które monitorują wielkość dawek promieniowania i zarządzają nimi,
• interpretacja obrazów – nawet z zaawansowanymi technologiami, interpretacja wyników obrazowania wymaga doświadczenia i ekspertyzy, co oznacza, że istnieje ryzyko nieścisłości lub błędów, dlatego najlepiej korzystać ze specjalistycznych ośrodków.