Tętniak to patologiczne poszerzenie się tętnicy, a jego pęknięcie może zagrażać życiu. Tętniaki różnicuje się ze względu na ich bezpośrednią przyczynę lub miejsce występowania.

Biorąc pod uwagę przyczynę zmian, wyróżnia się tętniaka:

• prawdziwego,
• rzekomego,
• rozwarstwiającego.

Tętniak prawdziwy najczęściej jest skutkiem wrodzonych zaburzeń w budowie ścian naczyń krwionośnych. Na jego wystąpienie mogą wpłynąć także uraz lub toczące się w organizmie stany zapalne.

O tętniaku rzekomym mówi się wówczas, gdy dojdzie do przerwania ciągłości tętnicy i rozwoju krwiaka, otoczonego z czasem przez tkanki organizmu. Zmiana ta przypomina więc tętniaka, jednak z punktu definicji, nie jest tętniakiem typowym, stąd też nazwa rzekomy.

Trzecim rodzajem zmiany jest tzw. tętniak rozwarstwiający. Powstaje on w wyniku przerwania błony wewnętrznej, do czego zwykle prowadzą wady wrodzone lub nadciśnienie.

Tętniaka można różnicować także ze względu na miejsce występowania, np. tętniak aorty piersiowej, tętniak aorty brzusznej, tętniak mózgu.

Tworzenie się tętniaka to proces powolny i stopniowy. Zmiana ta może narastać latami, nie dając żadnych objawów. Zwykle jednymi z pierwszych sygnałów są zatorowość i problemy z oddychaniem – m.in. napady duszności, które pojawiają się, gdy zmiana jest już rozwinięta.

Najczęstsze lokalizacje tętniaka to:

• mózg (tętniak naczyń mózgowych),
• aorta brzuszna,
• aorta piersiowa.

Lokalizację tętniaka sugerują pojawiające się objawy. W przypadku tętniaka piersiowego, są to m.in. bóle pleców i klatki piersiowej, chrypka, kaszel oraz duszności. Natomiast tętniak aorty brzusznej powoduje ból w brzuchu (uczucie „zgniatania”) oraz w odcinku lędźwiowym. Ból głowy i zaburzenia neurologiczne to z kolei sygnały, jakie dawać może tętniak naczyń mózgowych.

Do rozwoju tętniaka przyczyniają się różne choroby oraz czynniki cywilizacyjne. Ryzyko wystąpienia patologicznych zmian naczyń krwionośnych zwiększa:

• wiek – im starszy organizm, tym większa tendencja do tętniaków,
• palenie papierosów,
• płeć męska,
• miażdżyca,
• rodzinne występowanie tętniaków,
• obecność tętniaków w innych strukturach organizmu, np. narządach.

Jedną z głównych przyczyn tętniaków jest miażdżyca, w przebiegu której tworzą się tzw. blaszki miażdżycowe, zbudowane z cząsteczek cholesterolu. Schorzenie to sprzyja tętniakom oraz bezpośrednio zagraża zdrowiu, stwarzając niebezpieczeństwo udaru lub zawału serca.

Inne choroby powiązane z obecnością tętniaków to:

• nadciśnienie tętnicze,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
• choroba niedokrwienna serca,
• wielotorbielowatość nerek,
• zespół Marfana (genetyczna choroba tkanki łącznej, wpływająca na pracę układu sercowo-naczyniowego, kostnego oraz narządu wzroku).

Przyczyną tętniaków mogą być również wrodzone wady w budowie lub funkcjonowaniu naczyń krwionośnych bądź poszczególnych narządów, np. mózgu. W przypadku wszystkich wskazanych uwarunkowań potrzebna jest regularna diagnostyka, która pozwoli wykryć zmiany odpowiednio wcześnie i wprowadzić skuteczne leczenie.

W diagnostyce tętniaków kluczowych jest kilka badań. W zależności od lokalizacji zaleca się wykonanie badania RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej lub tomografii głowy. Wszystkie te badania zaliczane są do diagnostyki obrazowej, która jest nieinwazyjna i bezbolesna oraz pozwala na pozyskanie szczegółowych informacji o wielkości i położeniu zmian.

Przy rozpoznaniu tętniaków lekarze często zalecają angiografię, wykonywaną przy pomocy tomografu komputerowego (angio-TK). Dzięki niej możliwa jest m.in. ocena wielkości tętniaka oraz jego zasięg. Angio-TK pozwala także na obserwację:

• zależności między tętniakiem a innymi strukturami (np. narządami, z którymi sąsiaduje);
• obecności innych zmian, takich jak krwiak lub wrzód.

Badanie trwa od 10 do 30 minut.

Innym badaniem obrazowym stosowanym w diagnostyce tętniaków jest angiografia z użyciem rezonansu magnetycznego (angio-MR). Angio-MR zalecane jest szczególnie w przypadku wykonywania serii badań kontrolnych — rezonans magnetyczny nie wykorzystuje promieniowania a naturalne właściwości magnetyczne ciała, pozostając obojętnym dla organizmu. Osoby z grupy wysokiego ryzyka, z predyspozycjami do tworzenia się tętniaków, mogą więc sięgać bezpiecznie po tę metodę diagnostyczną, aby potwierdzić lub wykluczyć ich obecność. Badanie trwa od 15 do 90 minut.

Po wykonaniu badań należy koniecznie skonsultować je z lekarzem, który wdroży odpowiednie leczenie, zależne od lokalizacji zmian, stopnia ich rozwoju oraz wpływu na sąsiadujące struktury. Możliwe jest leczenie farmakologiczne, operacyjne lub wszczepienie stentgraftu.