Rwa kulszowa to powszechna dolegliwość, która dotyka wiele osób. Charakteryzuje się ostrym (najczęściej jednostronnym) bólem, promieniującym od dolnej części pleców, aż do stopy. Często towarzyszy mu uczucie mrowienia, drętwienia i osłabienie siły mięśniowej. Atak rwy kulszowej powoduje zwykle znaczne problemy z poruszaniem się i może uniemożliwiać normalne funkcjonowanie.

Przyczyną dolegliwości jest ucisk nerwów kulszowych odchodzących od kręgosłupa w kierunku miednicy i kończyny dolnej, którego źródłem są zazwyczaj choroby zwyrodnieniowe, urazy, wady w budowie, nieprawidłowa postawa ciała lub guzy.

Ze względu na charakterystyczne objawy zwykle wywiad z pacjentem i badanie fizykalne pozwala lekarzowi na wstępne rozpoznanie przypadłości. Do postawienia ostatecznej diagnozy i znalezienia bezpośrednich przyczyn rwy kulszowej, czyli źródła ucisku na nerwy, konieczne jest wykonanie wysokospecjalistycznych badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI).

Docelowe leczenie rwy kulszowej zależy od przyczyn dolegliwości. Najczęściej w pierwszym etapie stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz fizjoterapię, która powinna być kontynuowana również po ustąpieniu bólu. W niektórych przypadkach konieczne jest przeprowadzenie operacji.

Symptomy rwy kulszowej są bardzo charakterystyczne, co pozwala na stosunkowo łatwe rozpoznanie dolegliwości. Zwykle nagle pojawia się ostry, przeszywający ból w dolnej części pleców, który promieniuje wzdłuż nerwu kulszowego, przez miednicę, udo, łydkę, aż do stopy. Bólowi może towarzyszyć mrowienie, drętwienie oraz osłabienie mięśni kończyn dolnych.

Najczęściej ból występuje po jednej stronie ciała, ale istnieje możliwość, że dolegliwość będzie miała charakter dwustronny.

Rwa kulszowa często utrudnia normalne funkcjonowanie. Pacjenci mogą mieć problemy z chodzeniem, siedzeniem, wstawaniem czy wspinaniem się po schodach. W ciężkich przypadkach ostry przeszywający ból pojawia się przy każdym ruchu, co uniemożliwia wykonywanie codziennych czynności.

Bezpośrednią przyczyną rwy kulszowej jest ucisk na nerwy kulszowe odchodzące od kręgosłupa. Najczęściej dochodzi do niego w wyniku:

• dyskopatii – choroby zwyrodnieniowej krążka międzykręgowego, które może prowadzić do wypadnięcia dysku międzykręgowego,
• zwyrodnienia stawów kręgosłupa – schorzenie prowadzi do uszkodzenia chrząstki stawowej i kości i może być przyczyną zwężenia kanału kręgowego i przepukliny,
• przepukliny kręgosłupa – miąższ jądra miażdżystego (tkanka znajdująca się wewnątrz dysku) przemieszcza się poza jego granice i uciska nerwy kulszowe,
• przykurczu mięśni – nieprawidłowe napięcie mięśni pośladków i ud może doprowadzić do ucisku nerwów kulszowych i wystąpienia dolegliwości bólowych,
• guzów – zmiany w kręgosłupie lub miednicy mogą powodować ucisk na nerwy kulszowe.

Chociaż ostateczne objawy rwy są podobne niezależnie od przyczyny, jej znalezienie jest konieczne do podjęcia skutecznej terapii leczniczej, poprawiającej komfort pacjenta i zmniejszającej ryzyko nawrotów dolegliwości.

Diagnozowanie rwy kulszowej rozpoczyna się od wywiadu medycznego i badania fizykalnego. Charakterystyczne objawy nie sprawiają zwykle problemów z rozpoznaniem. Jednak postawienie ostatecznej diagnozy, wraz z dokładnym ustaleniem przyczyny dolegliwości, możliwe jest jedynie na podstawie wysokospecjalistycznych badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa (TK) oraz rezonans magnetyczny (MRI).

Rezonans magnetyczny jest jednym z najskuteczniejszych badań obrazowych. Umożliwia uzyskanie bardzo szczegółowych obrazów kręgosłupa i otaczających go tkanek (mięśni, ścięgien, nerwów i naczyń krwionośnych), co pozwala na dokładną identyfikację przyczyny ucisku nerwów kulszowych. MRI pozwala również na wykluczenie innych przyczyn bólu, takich jak guzy, infekcje czy choroby zapalne.

Wielką zaletą badania jest to, że nie używa promieniowania jonizującego, a wykorzystuje naturalne właściwości magnetyczne organizmu, co pozwala na jego wielokrotne wykonywanie i czyni szczególnie przydatnym w ocenie postępów leczenia.

Leczenie rwy kulszowej zależy przede wszystkim od przyczyny jej wystąpienia. W większości przypadków stosuje się leczenie zachowawcze, które obejmuje stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, które mogą być stosowane doustnie lub podawane w postaci zastrzyków.

Skuteczną formą pomocy jest również fizjoterapia. Dzięki masażom i odpowiednim ćwiczeniom możliwe jest zmniejszenie dolegliwości bólowych. Późniejsze wzmacnianie mięśni brzucha, pleców, pośladków i nóg może zminimalizować ryzyko nawrotów dolegliwości.

Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych efektów, konieczne może być wykonanie zabiegu chirurgicznego. Takie rozwiązanie jest ostatecznością. A decyzja zapada wyłącznie na podstawie niekorzystnych wyników szczegółowych badań obrazowych (MRI).

Rwa kulszowa jest dolegliwością, której można częściowo zapobiegać. Przede wszystkim należy unikać siedzącego trybu życia, a jeśli praca wymaga długotrwałego siedzenia należy regularnie wstawać i robić częste przerwy. Istotna jest również regularna aktywność fizyczna, unikanie przeciążenia kręgosłupa oraz dbanie o właściwą postawę ciała podczas wykonywania codziennych czynności, np. podnoszenia ciężarów.

Przestrzeganie tych zasad może pomóc w zapobieganiu uszkodzeniom kręgosłupa i uciskowi na nerwy kulszowe.